Akcije koje izdaje privredno društvo izdaju se u dematerijalizovanoj formi i glase na ime, a na registraciju u Centralnom registru, depou i kliringu hartija od vrednosti (u daljem tekstu: Centralni registar) njihovog izdavanja, zakonitih imalaca, prenosa akcija, prenosa prava iz akcija, ograničenja prava iz akcija i upis prava trećih lica na akcijama, primenjuju se odredbe zakona kojim se uređuje tržište kapitala. Akcija je nedeljiva.
Odluka o izdavanju akcija, odnosno drugih hartija od vrednosti mora da sadrži sve njihove bitne elemente, u skladu sa propisima kojima se uređuje tržište kapitala. Izdavanje akcija i drugih hartija od vrednosti javnom ponudom vrši se u skladu sa Zakonom o privrednim društvima i zakonom kojim se uređuje tržište kapitala.
Akcionarom se u odnosu prema akcionarskom društvu i trećim licima smatra lice koje je kao zakoniti imalac akcije upisano u Centralni registar, a dan upisa u Centralni registar jeste dan sticanja akcije.
Centralni registar je dužan da akcionaru na njegov zahtev, najkasnije narednog radnog dana od dana podnošenja zahteva u skladu sa pravilima poslovanja Centralnog registra, izda potvrdu o akcijama čiji je on zakoniti imalac, sa svim podacima u vezi sa tim akcijama o kojima evidenciju vodi Centralni registar. Na izdavanje dokaza o vlasništvu nad akcijama primenjuju se propisi kojima se uređuje tržište kapitala.
Vrste i klase akcija
Akcionarsko društvo može izdavati sledeće vrste akcija: obične i preferencijalne akcije.
U okviru svake vrste akcija, akcije koje daju ista prava čine jednu klasu akcija. Sve obične akcije čine uvek jednu klasu akcija.
Društvo može izdavati akcije sa ili bez nominalne vrednosti. Ako društvo izdaje akcije sa nominalnom vrednošću, sve akcije iste klase moraju imati istu nominalnu vrednost, a ako izdaje akcije bez nominalne vrednosti, sve akcije društva moraju biti bez nominalne vrednosti.
Obične akcije
Obična akcija je akcija koja imaocu daje:
- pravo učešća i glasanja na skupštini, tako da jedna akcija uvek daje pravo na jedan glas
- pravo na isplatu dividende
- pravo učešća u raspodeli likvidacionog ostatka ili stečajne mase u skladu sa zakonom kojim se uređuje stečaj
- pravo prečeg sticanja običnih akcija, i drugih finansijskih instrumenata zamenljivih za obične akcije, iz novih emisija
- druga prava u skladu sa Zakonom o privrednim društvima i statutom.
Obične akcije ne mogu se pretvoriti u preferencijalne akcije ili druge finansijske instrumente.
Delimično uplaćene akcije
Delimično uplaćene akcije u smislu Zakona o privrednim društvima su obične akcije po osnovu kojih akcionar nije izvršio u celosti obavezu uplate odnosno unosa uloga u društvo.
Akcionar vrši prava po osnovu delimično uplaćenih akcija srazmerno uplaćenom, odnosno unetom ulogu, ako statutom nije drugačije određeno.
Akcionar delimično uplaćenih akcija javnog akcionarskog društva ne može, pre uplate odnosno unosa uloga po osnovu tih akcija u celosti u društvo:
- te akcije prenositi ili njima na bilo koji način raspolagati
- ostvarivati pravo glasa po osnovu tih akcija.
Preferencijalne akcije
Preferencijalna akcija je akcija koja imaocu daje jedno ili više povlašćenih prava utvrđenih statutom i odlukom o izdavanju, kao što su:
- pravo na dividendu u unapred utvrđenom novčanom iznosu ili u procentu od njene nominalne vrednosti, koja se isplaćuje prioritetno u odnosu na imaoce običnih akcija
- pravo da mu se neisplaćena dividenda iz tačke 1) kumulira i isplati pre isplate dividendi imaocima običnih akcija (kumulativna preferencijalna akcija)
- pravo da participira u dividendi koja pripada imaocima običnih akcija, u svim slučajevima isplate dividende imaocima običnih akcija ili po ispunjenju određenih uslova (participativna preferencijalna akcija)
- pravo prvenstva naplate iz likvidacionog ostatka ili stečajne mase u odnosu na imaoce običnih akcija
- pravo pretvaranja tih akcija u obične akcije ili u drugu klasu preferencijalnih akcija (zamenljive preferencijalne akcije)
- pravo prodaje tih akcija akcionarskom društvu po unapred utvrđenoj ceni ili pod drugim uslovima.
Ukupna nominalna vrednost izdatih i odobrenih preferencijalnih akcija ne može biti veća od 50% osnovnog kapitala društva.
Akcionar sa preferencijalnim akcijama ima:
- pravo učešća u radu skupštine, bez prava glasa, ako Zakonom o privrednim društvima nije drugačije određeno
- pravo prečeg sticanja akcija iste klase iz novih emisija
- ista prava kao i akcionar sa običnim akcijama u pogledu pristupa aktima i dokumentima društva.
Preferencijalne akcije mogu se izdavati samo za novčani ulog.
Preferencijalne akcije sa pravom otkupa od strane društva
Odlukom skupštine o izdavanju preferencijalnih akcija može se predvideti da društvo ima obavezu i/ili pravo na njihov otkup pod uslovima iz te odluke, ako su izdavanje ovakvih akcija i uslovi i način sprovođenja njihovog otkupa utvrđeni statutom.
Društvo može otkupiti preferencijalne akcije pod sledećim uslovima:
- da su akcije u celosti uplaćene
- da se isplata cene za akcije vrši isključivo iz rezervi formiranih za ove namene
- da je ispunjen uslov iz člana 282. stav 2. tačka 2) Zakona o privrednim društvima.
Pravo glasa akcionara sa preferencijalnim akcijama
Akcionari sa preferencijalnim akcijama imaju i pravo jednog glasa po akciji na bilo kojoj skupštini akcionara u okviru svoje klase akcija o sledećim pitanjima:
- povećanju ili smanjenju ukupnog broja odobrenih akcija te klase
- izmeni bilo kog povlašćenog prava akcija te klase
- utvrđivanju prava imalaca bilo kojih drugih hartija od vrednosti društva na zamenu ili konverziju njihovih hartija od vrednosti u akcije te klase
- podeli ili spajanju akcija te klase ili njihovoj zameni za akcije druge klase
- novoj emisiji iste klase preferencijalnih akcija, ili izdavanju nove klase akcija koje daju veća prava u odnosu na prava koja daju akcije te klase, ili izmeni prava iz akcija druge klase tako da daju jednaka ili veća prava u odnosu na prava koja daju akcije te klase
- ograničenju ili isključenju postojećeg prava prečeg upisa akcija te klase
- ograničenju ili isključenju postojećeg prava glasa iz akcija te klase ako je to pravo utvrđeno statutom akcionarskog društva.
Statutom akcionarskog društva može se odrediti da akcionari sa preferencijalnim akcijama koje se mogu zameniti za obične akcije imaju pravo glasa zajedno sa akcionarima koji imaju obične akcije, o svim ili o određenim pitanjima, kada imaju broj glasova jednak broju glasova običnih akcija u koje se mogu pretvoriti.
Statutom akcionarskog društva može se odrediti da akcionari sa preferencijalnim akcijama imaju pravo glasa zajedno sa akcionarima koji imaju obične akcije ako dividenda koja im pripada po odluci skupštine nije isplaćena, do isplate te dividende, srazmerno učešću tih preferencijalnih akcija u osnovnom kapitalu društva.
Saznajte više:
Procena vrednosti nenovčanog uloga koga čine hartije od vrednosti »
Promena osnovnog kapitala »
Dodatne uplate člana privrednog društva »